Ilaina ny fanavaozana eo amin'ny asam-panjakana
Ny fiovana ara-politika sy ara-tsosialy sy ara-toekarena eto amin'ny firenena dia nahatonga ny fanavaozana ny asam-panjakana. Ny fanavaozana dia manondro fiovana, fanatsarana ary fivoarana eo amin'ny asam-panjakana, ho andrim-panjakana tsy azo ihodivirana. Mitondra fiovana lehibe mitsivalana sy mitsangana eo amin'ny rafitra sy ny fanatanterahana ny serivisy izany. Izy io dia mitana ny tanjona ankapobeny amin'ny fampiasana tsara indrindra ny harenan'ny olombelona sy ara-materialy eo am-pelatanan'ny fanjakana. Ny Fanavaozana dia miahiahy mafy amin'ny tanjon'ny governemanta ho tanjona fototra. Izy ireo dia mari-pamantarana amin'ny fitadiavana rafitra maharitra.
Ny fanavaozana dia ezaka goavana mba hifampizarana amin'ny tolo-kevitra fa ny asam-panjakana dia tokony ho matanjaka, mavitrika ary miompana amin'ny vokatra. Mikasa ny hampiroborobo sy hamporisika ny fanasokajiana ny mpiasa amin’ny asam-panjakana. Ary koa, ny governemanta dia mihevitra ny fanavaozana ho ezaka hanatrarana ny tanjony. Noho izany, ny fanavaozana dia natao mba handaminana indray, handrafitra ary hamerenana indray ny asa manontolo. Voakasik'izany tokoa ny fandaminana andrim-panjakana ny asam-panjakana, ny asany, ny fitsinjarana ny andraikitra ary ny fahefana mifandray.
Yahaya sy Akinyele (1992) dia mahita ny fanavaozana ho afaka manome a fahatsapana fitarihana vaovao miaraka amin'ny fironana mahomby amin'ny fanatrarana ny tanjona, tanjona ary politika. Manamafy ny firafitry ny rafitra; matihanina ny rafitra; mampivelatra ny fahalalana, ny fahaiza-manao, ny fahaiza-manao ary ny toe-tsain’ny olona amin’ny alalan’ny fanofanana sy fanofanana indray ny mpiasa amin’ny asam-panjakana. Ny fanavaozana dia miompana amin'ny fametrahana indray ny sampan-draharaham-panjakana ho andrim-panjakana miompana amin'ny asa mahomby sy mahomby. Amporisihina ny haben'ny mety ho an'ny mpiasa mibontsina sy ny fanofanana indray ny mpiasa mba hamporisihana ny famokarana.
Mila vahana ny tsy fahampian'ny serivisy eo amin'ny asam-panjakana. Eo ny fijerena ny fampifangaroana fanatsarana eo amin’ny filan’ny mpiasa sy ny asa tena izy eo anivon’ny andrim-panjakana sy ny sampan-draharaham-panjakana. Izany dia mitarika amin'ny tsy fahombiazana sy ny tsy fahampian'ny serivisy, noho izany dia ilaina ny fanavaozana. Ny fanavaozana dia mikendry ny hanafoana ny tsy fahampian-tsakafo, ny tsy fitoviana ary ny tsy fahampiana eo amin'ny asam-panjakana. Ary avereno apetraka ny asam-panjakana mba hisian’ny fahombiazana sy fanaterana asa tsara.
Ny filana ny Nizeriana sy ny fanitarana ny asam-panjakana ho amin'ny tanjona fampandrosoana, dia nisy fiantraikany tamin'ny fanavaozana maro hita maso tao amin'ny asam-panjakana Nizeriana. Mazàna no nojerena ny filana ny fandaminana indray ara-drafitra ny tolotra, mba hahafahany mamaly ny filana manjaka sy hita. Nanantena ny hahatongavana amin'ny orientation tsara kokoa sy mahomby amin'ny asam-panjakana izany. Mametraka fanantitranterana lehibe amin’ny fampandrosoana ny maha-olona izany.
Fanampin'izany, ny olana ateraky ny famaritana tery ny teny fanondroan'ny vaomiera fanavaozana isan-karazany, sy ny olana amin'ny fanatanterahana tsy araka ny tokony ho izy ny tatitra momba ny fanavaozana, dia nitaky ny vokatr'izany sy ny fahamaroan'ny fanavaozana ao amin'ny Sampan-draharaham-panjakana Nizeriana.
Na izany aza, ny Asam-panjakana Nizeriana dia nanatri-maso fanavaozana maro teo amin'ny tantara ara-politika sy ny fampandrosoana ara-tsosialy sy ara-toekarena ny firenena. Amin'ity asa ity, ny fanavaozana dia mizara ho ny fanavaozana talohan'ny fahaleovantena sy ny fanavaozana taorian'ny fahaleovantena.
1. Fanavaozana ny asam-panjakana talohan'ny fahaleovantena
Ny vanim-potoana talohan'ny fahaleovantena dia ny vanim-potoana talohan'ny nahazoana ny fahaleovantena ara-politika, teo amin'ny tantara sy ny fampandrosoana Nizeriana. Io no vanim-potoanan'ny fanjanahantany sy ny fanjakazakan'ny fitantanan-draharaha sy ny fitantanana ny raharahan'ny firenena Nizeriana. Ny Britanika amin'ny maha-tompon'ny kolonialy azy, dia nampiditra politikam-pitantanana sy fanavaozana maro mba hanohanana ny fitondran'ny imperialisma, ny empirisme ary ny fanararaotana ny firenena.
Ny asam-panjakana tamin’izay dia natao hanamora ny fitantanana ny kolontsaina sy ny filaminana. Nampirisihina ny fampandrosoana ny fotodrafitrasa mba hanamora ny famokarana sy fanodinana ny akora indostrialy sy ny voly vola. Ny ankamaroan'ny fanavaozana talohan'ny fahaleovantena dia nifantoka tamin'ny karama sy ny karama, ary tsy dia nojerena firy ny fandaminana ara-drafitra sy andrim-panjakana. Ny asam-panjakana dia novolavolaina araka ny rafitry ny asam-panjakana britanika, miaraka amin'ny fahalianana hahatratra ny tanjon'ny fitantanan'ny mpanjanaka any Nizeria.
Sir Walter Harragin Reforms (1946)
Io no voalohany indrindra amin'ireo fanavaozana rehetra eo amin'ny asam-panjakana ao Nizeria. Nitondra ny anarana avy amin’ny lehiben’ny vaomiera nandinika ny asam-panjakana tamin’ny andron’ny Fanjanahantany.
Araka ny voalazan'i Ehiodo (2006) dia ny tsy fahafaham-po, ny fahasorenana, ny fihenjanana ary ny fifandirana teo anivon'ny Sampan-draharaham-panjakana Nizeriana nandritra ny vanim-potoanan'ny Fanjanahantany, izay niafara tamin'ny fitokonana faobe tamin'ny 1945, no tompon'andraikitra tamin'ny fananganana ny vaomiera Harragin. Ny vaomiera misahana ny serivisy sy ny fonosana fanentanana ho an'ny rafitra serivisy roa napetraky ny Anglisy tao amin'ny zanatany Afrikana Andrefana Nigeir, Gambia, Ghana ary Sierra Leone. Ny fanavaozana dia nanao fiovana ara-drafitra lavitra, izay mbola manjaka ao amin'ny asam-panjakana Nizeriana.
Hm Foot (1948) Reforms
Ny Vaomiera HM FOOT dia nandinika ny asam-panjakana tamin'izany fotoana izany, miaraka amin'ny ezaka hanentanana sy hanomanana ny Nizeriana handray anjara bebe kokoa amin'ny asam-panjakana. Nanoro hevitra tamim-pahasahiana ny dingana ho an'ny Nizeriana ny asam-panjakana. Izy io dia noforonina ho fanendrena ny Nizeriana amin'ny toerana mety izay natokana ho an'ny manampahefana britanika taloha. Nizeriana mahafeno fepetra no notendrena ho Mpiandraikitra ny Distrika mpanampy. Miaraka amin'ny fitomboan'ny korontana ho an'ny fahaleovantena Nizeriana, nanomana ny Nizeriana handray anjara bebe kokoa amin'ny asam-panjakana ny fanavaozana.
Gorsuch (1954) Fanavaozana
Ny fanavaozana dia nilaina tamin'ny fandinihana ny Federasionan'i Nizeria vao niforona tamin'izany fotoana izany, ny fiovana ara-drafitra vokatr'izany, ny fitakiana ny fanovana lalàmpanorenana sy ny fitantanan-draharaham-panjakana. Izy io dia namerina nandamina ny rafitry ny asam-panjakana ary nanendry azy a firafitry ny serivisy dimy graded amin'ny ambaratonga super; matihanina sy ara-pitantanana; mpanatanteraka sy ara-teknika ambony; naoty ara-pitaovana sy ara-teknika ary naoty ambany.
Ny fanavaozana dia nanome saina ny rafitra, ny maridrefy karama, ny fepetran'ny asa fanompoana sy ny fiofanana, ny fandaminana sy ny fomba fiasa, ny delegasiona ny fahefana ary ny fitomboan'ny Nizeriana ny asam-panjakana.
Newn (Janoary 1959) Reforms
Tsy naharitra ela ny vaomiera vaovao sy ny tatitra nataon’izy ireo. Nandinika ny fampidirana ara-drafitra ny minisitera sy ny Departemanta ao amin'ny Asam-panjakana Federaly. Nandinika ny tranobe manontolo sy ny raharaha mifandraika amin'izany. Ary nohamafisina bebe kokoa ny andraikitry ny sekretera raikitra, ary koa ny milina administratif mifehy ny asam-panjakana. Ny tolo-kevitry ny vaomiera NEWN'S dia nosongonan'ny filana politika sy ny fitakiana, noho izany dia nanangana avy hatrany ny vaomiera Mbanefo tamin'io taona io ihany.
Fanavaozana ny asam-panjakana Mbanefo (1959)
Natsangana ny Vaomiera Fanavaozana ny asam-panjakana Mbanefo mba hamenoana ny tatitry ny vaomiera NEWNS (Janoary 1959) momba ny asam-panjakana. Noferana ho karama sy karama ny vaomiera Mbanefo. Nandinika lalina ny fiantraikan’ny vidim-piainana manjaka eo amin’ny karaman’ny mpiasam-panjakana sy ny karamany. Naneho ny filana ny fampifanarahana ny tahan'ny federaly sy isam-paritra amin'ny karama sy ny karama. Ny tolo-keviny, nitarika ny fampiakarana ny karama sy ny karama ary ny tambin-karama ho an’ny mpiasam-panjakana.
2. Fanavaozana ny asam-panjakana taorian'ny fahaleovantena
Ny fahazoana ny fahaleovantena ara-politika nataon'i Nizeria tamin'ny 1 Oktobra 1960, dia nitondra fiovana ara-drafitra sy fivoarana sasany teo amin'ny vatany, ny fitantanan-draharaha politika ary ny fitantanana ny asam-panjakana. Ny vanim-potoana taorian'ny fahaleovantena dia nahita ny Nizeriana teo amin'ny fitantanana ny raharaham-pirenena sy ny fanombohana sy ny baikon'ny fanavaozana isan-karazany eo amin'ny asam-panjakana, hatramin'izao. Fanavaozana maromaro no natomboky ny governemanta samihafa tany Nizeria, hatramin'ny nahazoana ny fahaleovantena. Ny fanavaozana sy ny tolo-kevitr'izy ireo dia hofantarina sy hojerena manokana eto.
Fanavaozana ny asam-panjakana Morgan (1964)
Ity no vaomiera fanavaozana voalohany taorian'ny fahaleovantena. Tany am-boalohany dia navoaka ny famerenana ny tsy fitoviana amin'ny karaman'ny mpiasa zandriny sy ny karaman'ny mpiasam-panjakana federaly sy ny orinasa tsy miankina.
Nanoro hevitra araka izany ny hampidirana ny karama farany ambany ho an’ny asam-panjakana, mifanaraka amin’ny loharanon-karena azo avy amin’ny faritra tsirairay avy. Ny tatitry ny vaomiera dia nanampy tamin'ny fampitomboana sy fanamorana ny fandoavana ny karama ambony sy ny karama ho an'ny mpiasa amin'ny sehatra tsy miankina sy fanjakana any Nizeria.
Fanavaozana ny asam-panjakana Elwood (1966)
Ny vaomiera no nanendrena indrindra hanadihady ny tsy mety sy ny fepetra manjaka eo amin’ny toerana eo anivon’ny asam-panjakana eo anivon’ny federasiona. Nanana andraikitra hamantatra sy hanitsy ireo lesoka hita ao amin'ny fanombanana ny karaman'ny vaomiera Morgan sy ny fepetran'ny asa fanompoana, ary avy eo, mamaritra ny mari-pahaizana mifanaraka amin'izany sy ny fenitry ny karama sy ny tambin-karama ao amin'ny sampan-draharaham-panjakana sy ny serivisy mifandraika amin'izany.
Ny tatitry ny vaomiera dia nitondra antony manosika sy fepetra ho amin'ny fandrosoana amin'ny ambaratonga ambony amin'ny asam-panjakana. ny fototra Nosoratana ny fepetra ara-panabeazana farany ambany indrindra ho an'ny fidirana sy fisondrotana amin'ny asam-panjakana, ary voasoritra mazava tsara ny drafitry ny asam-panjakana.
Wolle Fanavaozana ny asam-panjakana (1967)
Ny fanavaozana dia ezahan'ny governemanta federaly hamahana ny filàn'ny fanofanana ny asam-panjakana. Nalaina ny anarany taorian'ny Prof. CP Wolle, a mpanolotsaina ambony sy mpitarika ny vaomiera natsangan'ny governemanta federaly miaraka amin'ny Institute of Administration of the University of Ife, Ile-Ife. Natsangana ny vaomiera hanatanteraka a fanadihadiana momba ny filàn'ny fanofanana ny asam-panjakana federaly.
Ny tatitry ny fanadihadiana dia manambara fa ilaina maika ny fandaharan'asa mirindra sy maharitra ary tsy tapaka ho fampandrosoana ny mpiasam-panjakana. Ny tatitra dia vao mainka nampiharihary fa ilaina ny fahatsiarovan-tena, ny fandaminana indray ary ny fampahavitrihana indray ireo ivon-toeram-piofanana efa misy, ny fametrahana ny fampivoarana ny mpiasa ao amin'ny sampana fampandrosoana ny mpiasa ao amin'ny ministeran'ny fananganana, miaraka amin'ny a komity mijoro amin'ny resaka fampandrosoana ny mpiasa. Nohamafisiny ihany koa fa ilaina ny fananganana kolejy ho an’ny mpiasam-panjakana ho fampandrosoana ny mpanatanteraka ambony amin’ny kadre rehetra.
Nanaiky ny tatitra ny governemanta federaly, ary nanao ny rafitra ho an'ny fampiharana ny drafitry ny fampiofanana sy ny fampandrosoana eo anivon'ny asam-panjakana. Niorina ny toeram-piofanana ary nampidirina tao amin'ny oniversite taty aoriana.
Fanavaozana ny asam-panjakana Adebo (1971)
Natsangana ny vaomiera mba hijery ny fiantraikan'ny vidim-piainana sy ny fivoaran'ny toe-karena amin'ny karama sy ny karaman'ny mpiasam-panjakana any Nizeria. Nandinika ireo olana fototra sasany izy io ary nanondro ny sasany fototra soatoavina, izay tokony hampiroborobo ny asam-panjakana. Tafiditra ao anatin’izany ny fitsipi-pifehezana, ny fahaveloman’ny firenena sy ny firaisankina, ny vokatra avo lenta, ny tsy fivadihana ary ny tsy fitovian’ny politikam-panjakana. Nojerena ihany koa ny anjara andraikitry ny komity fanavaozana ny asam-panjakana, ny rafitra ary ny fepetran'ny asa fanompoana sy ny fanofanana eo amin'ny asam-panjakana.
Nanome tolo-kevitra momba ny lohahevitra maromaro anefa ny vaomiera, anisan'izany ny fananganana vaomiera mpandinika ny asam-panjakana. Nofoanany ny rafi-karama isan'andro, ary nanoro ny fampiakarana ny karama sy ny karaman'ny mpiasam-panjakana. Nanoro hevitra ny fananganana ny a Birao nasionaly momba ny vokatra, ny fidiram-bola ary ny vidiny.
Fanavaozana ny asam-panjakana ao Udoji (1974)
Ny fananganana ny komity fanavaozana ny asam-panjakana Jerome Udoji sy ny fankatoavan'ny governemanta ny tatitra nataony tamin'ny 1974, a revolisiona eo amin'ny fitantanana ny asam-panjakana. Nojeren’ny vaomiera saika ny lafiny rehetra amin’ny asam-panjakana, indrindra ny fikambanana, ny rafitra, ny fitantanana, ny fisotroan-dronono, ny naoty, ny zava-bita ary ny fijerena ny karama. Nampiditra ny foto-kevitry ny sehatra tsy miankina momba ny fitantanana araka ny tanjona (MBO).
Ny vaomiera dia nanoro hevitra ny hampiasana ny fomba fitantanana miompana amin'ny vokatra avy amin'ny sehatra tsy miankina, izay nampiditra fomba siantifika amin'ny fanatrarana ny tanjona sy ny tanjon'ny asam-panjakana. A Ny fitsipi-pifehezana dia nampidirina tao amin'ny serivisy mba hifehezana sy hitazonana ny fitsipi-pifehezana eo amin'ny asam-panjakana. Mbola nekena izany a Firafitry ny kilasy sy karama (UGSS) ho an'ny manamboninahitra zandriny amin'ny ambaratonga 01 - 16 ary ny vondrona mpitantana matihanina sy fitantanana. Nisokatra ho an’ny kadre rehetra ny toeran’ny sekretera raikitra, anisan’izany ny matihanina amin’ny asam-panjakana, miaraka amin’ny fepetra takiana.
Raha ny marina, ny tatitry ny vaomiera Udojic dia nivelatra tamin'ny fandrisihana ny mpiasam-panjakana, ary nisy fiantraikany teo amin'ny fijerena ny karama sy ny karama amin'ny sehatra tsy miankina.
1998 Fanavaozana ny asam-panjakana
Ny fitotonganan'ny toe-karena tamin'ny taona 1980 dia niteraka filàna manery ny fitantanana tsaratsara kokoa ny asam-panjakana. Ny mpiasam-panjakana dia nomena anarana araka ny Odenigwe (1922) amin'ny fahapotehana mafy, amin'ny foibe, fifandirana amin'ny tombontsoa, tsy misy dikany amin'ny vokatra, tsy misy tanjona, fanarahana tafahoatra ny fitsipika sy ny fomba fiasa ary ny fitondran-tena ambany amin'ny mpiasa sns.
Ny fanavaozana dia nanome ho an'ny ministera tsirairay ny fanendrena, ny fampisondrotana ary ny fifehezana ny mpiasa ao aminy. Tamin’ny alalan’ny toromarika nomen’ny vaomiera misahana ny asam-panjakana no nanatanterahana izany. Nanimba ny fahefan’ny vaomiera asam-panjakana izany fandaminana izany.
Nasehon’ny fanavaozana ny olana natrehin’ny mpiasam-panjakana nandritra ny taona maro. Mifantoka amin'ny famahana ireo olana tsapa tokoa izy io, saingy voafetra ny fampiharana ny fanavaozana noho ny tsy fisian'ny fandaharan'asa ofisialy sy ny tsy fahampian'ny vola.
Allison Ayida Panel Report (1994)
Ny Panel Allison Ayida dia natao hijery ny fanavaozana ny asam-panjakana tamin'ny 1988 sy ny tolo-kevitry ny fanafodin'ny fanatsarana ny tsy mety nateraky ny fanavaozana voalaza etsy ambony. Nofoanan'ny governemanta Abacha ny didim-panjakana laharana faha-43 tamin'ny taona 1998 izay nampihatra ny fanavaozana. Ny Ayida Panel dia nanakiana ny halehiben'ny fanaovana politika ny asam-panjakana, ny fahaverezan'ny matihanina, ny fitsipi-pifehezana, ny fandraisana andraikitra, ny tsy fandriam-pahalemana, ny fahaverezan'ny fitarihana, ny ambany fitondran-tena ary ny tsy fahampian'ny karama amin'ny asam-panjakana.
Na izany aza, ny fanavaozana dia tena nanitatra ny rafitry ny karama, ary namorona vola be ho an'ny governemanta. Ny fanavaozana dia nalaina tamin'ny modely ho an'ny filoham-pirenena sy amerikana momba ny asam-panjakana. Nasehon’ny fanavaozana ny olana natrehin’ny mpiasam-panjakana nandritra ny taona maro. Niezaka ny hifantoka amin'ny famahana ireo olana hita izy ireo, saingy voafetra ny fampiharana ny fanavaozana noho ny tsy fisian'ny fandaharan'asa ofisialy sy ny tsy fahampian'ny vola.
Nanoro hevitra ny hamerenana ny toeran'ny sekretera maharitra sy ny anaram-boninahitra hafa. Lasa sekretera raikitra a asany fametraham-pialana eo anivon’ireo manamboninahitra ambony ao amin’ny asam-panjakana. Izy io dia nanala ny asan'ny Lehiben'ny serivisy tamin'ny sekreteran'ny governemanta. Samy tokony hisy misaraka sy manana asa miavaka. Naverina tamin’ny laoniny ireo sekretera raikitra ireo ho Lehiben’ny mpanatanteraka sy tompon’andraikitra amin’ny fitantanam-bola ao amin’ny minisitera sy ny sampan-draharaha.
Ny tatitry ny tontonana Ayida dia mavitrika, revolisionera ary fototra amin'ny famerenana amin'ny laoniny ny asam-panjakana a asany serivisy ary amin'ny tabilao a taranja vaovao ho an'ny serivisy.
Obasanjo Reforms
Ny fitantanan'i Olusegun Obasanjo, izay tonga teo amin'ny fitondrana tamin'ny famerenana ny demokrasia tamin'ny 29 May 1999, dia nitondra fanavaozana sy fanovana ara-drafitra sasany teo amin'ny sehatry ny fanjakana sy ny sehatra tsy miankina. Nitaky ny fanavaozana ny fahapotehan'ny toe-karena amin'ny fitokisan'ny fahatokisana, ny tamberin'andraikitra ary ny fahamendrehana eo amin'ny asam-panjakana. Ary koa, ny fahasimban'ny andrim-panjakana tamin'ny taona nanjakan'ny miaramila tamin'ny raharaham-panjakana, antsoina hoe ho an'ny fanavaozana amin'ny fotoampitantanana demokratika.
Ny fanavaozana Obasanjo dia nisy fiantraikany saika ny sehatra rehetra amin'ny raharaham-panjakana sy ny toekarena. Hojerena manokana ny fanavaozana miompana amin'ny fanondranana tsy miankina, ny varotra, ny famatsiam-bola, ny fizotry ny fitantanam-bola, ny fanavaozana sy ny fitantanana ny fisotroan-dronono ary ny fitondran-tena miady amin'ny kolikoly. Misy fiantraikany tsara eo amin'ny asam-panjakana sy ny asam-panjakana ireo fanavaozana ireo.