Ụfọdụ Njirimara na Ọrụ nke cell

Ọgwụ
Topic: Ụfọdụ Njirimara na Ọrụ nke cell
ọdịnaya

• Pụtara nke Nutrition
• Uru Nri
• Ụdị Nri
• Pụtara nke iku ume cellular
• Ụdị iku ume cellular
• Pụtara nke Excretion
• Pụtara nke Uto
• Ndabere nke Uto
• Mmeghachi omume cell na gburugburu ya
• Pụtara nke mmegharị
• Pụtara nke mmeputakwa
• Ụdị mmeputakwa

Ụfọdụ Njirimara na Ọrụ nke Selụ
1. Nri (Nri)
Definition: Nri bụ usoro ihe ndị dị ndụ na-esi na-enweta nri iji nye nri ndị a chọrọ maka mmeghachi omume metabolic na-aga n'ihu na-aga n'ime ahụ. Nri bụ isi iyi nke nri.
Uru nri
Selụ dị ndụ ma ọ bụ ihe dị ndụ chọrọ nri maka ihe dị iche iche. Ihe kpatara ya bụ:
1. Iji nye ike dị mkpa maka ọrụ anụ ahụ na nke metabolic dị iche iche.
2. Iji mee ihe ndị dị mkpa dị ka hormones na enzymes.
3. Ime ka mkpụrụ ndụ ọhụrụ maka uto na ngbanwe nke anụ ahụ kwụsịrị.
4. Iji nye ihe dị iche iche achọrọ maka uto na mmepe ahụike.
Ụdị nri
Enwere isi ihe oriri abụọ. Ndị a bụ autotrophic na nri heterotrophic.
i. Nutrition Autotrophic: Nri oriri na-edozi ahụ bụ ụdị nri nke ihe ndị dị ndụ dị na ya ike imepụta nri nke ha. Nnụnụ ndị nwere ike rụpụta ma ọ bụ synthesize nri nke ha bụ akpọ autotrophs. Ụdị nri abụọ nke autotrophic nri bụ photosynthetic (holophytic) na nri chemosynthetic.
ii. Nri heterotrophic: Nri heterotrophic bụ ụdị nri nri nke anụ ahụ enweghị ike imepụta nri nke ha mana dabere na osisi (autotrophs) maka nri nke ha. Nnụnụ na-enweghị ike imepụta nri nke ha bụ akpọ heterotrophs. Ọtụtụ anụmanụ, fungi, protozoa na ụfọdụ nje bacteria so na nke a.
Ụdị ma ọ bụ ụdị nri heterotrophic gụnyere holozoic, parasitic, saprophytic and symbiotic nutrition.
2. iku ume cellular
Definition: Nku ume cell na-agụnye ọrụ kemịkalụ nke sel nke agbajiri glucose na ya a usoro mmeghachi omume nke enzymes na-achịkwa iji hapụ ike. A na-echekwa ike nke ewepụtara na adenosine trisphosphate (ATP). ATP bụ ụdị nke mkpụrụ ndụ niile dị ndụ na-ebu, chekwaa ma jiri ya mee ihe maka usoro metabolic dị iche iche. Ebumnuche nke iku ume cellular bụ imepụta ume maka usoro metabolic dị iche iche a na-ahazi n'ime ihe niile dị ndụ.
Ụdị iku ume cellular
Enwere ụdị iku ume cellular abụọ. Ndị a bụ iku ume anaerobic na aerobic.
i. Pụtara nke iku ume iku ume: iku ume ikuku bụ ụdị iku ume nke chọrọ oxygen iji gbarie glucose (ihe ndị mejupụtara) n'ime mmiri, carbon dioxide na ike (ATP).
ii. Pụtara nke iku ume anaerobic: iku ume anaerobic bụ ụdị iku ume nke anaghị achọ ọnụnọ oxygen iji nye ike. N'oge iku ume anaerobic, a na-agbaji glucose ka o nwee ike ịmịpụta carbon dioxide, mmanya (ethanol) na ike.
3. Ekwepụ
Definition: Akọwapụta excretion dị ka usoro ihe ndị dị ndụ na-esi ewepụ ihe mkpofu n'oge metabolism ya. Ihe kpatara na ihe niile dị ndụ na-ewepụ bụ iji kpochapụ ihe mkpofu nke metabolic nke na-egbu egbu ma ọ bụ na-egbu egbu na usoro ahụ mgbe ewepụghị ha. Ihe dị iche iche dị iche iche na-eji ụzọ dị iche iche ewepụ ihe mkpofu na sistemu ahụ ha.
Ụdị ebe a na-ewepụ ngwaahịa mkpofu
A na-ewepụ ihe mkpofu ụdị dị iche iche n'ụdị atọ. Ndị a bụ:
i. Ụdị mmiri mmiri: Ngwaahịa mkpofu nke bụ mmiri mmiri gụnyere mmiri, uric acid, ọsụsọ, mmamịrị, urea, ihe mkpofu nitrogenous gbazere, nnu ịnweta mgbaze, latex, goms wdg.
ii. Ụdị gas: Ngwaahịa mkpofu nke a na-apụ n'ụdị gas gụnyere carbon ikuku oxygen, amonia gas, wdg.
iii. Ụdị siri ike: Ngwaahịa mkpofu nke a na-apụ n'ụdị siri ike gụnyere uric acid na ụfọdụ anụmanụ na tannins, alkaloids, mucillages na osisi.
4. ibu
Definition: Akọwapụtara uto dị ka mmụba na-enweghị mgbagha na nha na mgbagwoju anya nke akụkụ ahụ wetara banyere site na njikọ nke protoplasm ọhụrụ. Maka uto na-eme, ọnụọgụ nke njikọ ma ọ bụ ịmepụta ihe (anabolism) ga-agafe ọnụego nke imebi (catabolism).
Uto na osisi na-adịru mgbe ebighị ebi na apical mgbe uto na ụmụ anụmanụ bụ ihe doro anya na otu n'akụkụ nile nke ahụ.
Ndabere nke Uto
Ka ihe ọ bụla dị ndụ na-eto eto, ọ ga-agaferịrị na usoro atọ a na-akpọkarị ihe ndabere nke uto. Ndị a bụ:
i. Nkewa cell: Nkewa cell na-agụnye mmụba cell. Iji mụbaa, mkpụrụ ndụ na-enweta nkewa ụfọdụ. Otu cell na-ekewa ụzọ abụọ, abụọ na anọ, anọ na asatọ na ihe ndị ọzọ. Ụdị nkewa cell abụọ dị, dịka omume nke chromosomes si dị. Ndị a bụ mitosis na meiosis.
ii Mmụba cell: Nke a bụ usoro na-esochi nkewa sel nke mkpụrụ ndụ nwa nwanyị na-abawanye na oke na nha. Ya bụ, ọ na-abawanye nha.
iii. Ọdịiche nke mkpụrụ ndụ: Nke a na-ewere ọnọdụ mgbe sel agbasawanye nke mkpụrụ ndụ nke ọ bụla na-etolite a ụdị pụrụ iche nke cell site n'ịgbanwe ọdịdị ya na nhazi ya iji rụọ ọrụ a pụrụ iche ma ọ bụ a akpan akpan ọrụ. Ụdị cell ọ na-aghọ dabere na ọnọdụ ya n'ime ahụ nke organism. Dịka ọmụmaatụ, n'ime ahụ mmadụ, a cell nwere ike ịmalite n'ime a mkpụrụ ndụ akwara ma ọ bụrụ na ọ dị na ụbụrụ. Cell iche dị mkpa na uto na mmepe nke a tozuru okè multicellular ntule.
5. Mmeghachi omume cell na gburugburu ya (Nzaghachi)
Ihe niile dị ndụ nwere ike ịzaghachi mkpali ime na mpụga. Nke ike ime nke a bụ akpọ mgbakasị ahụ ma ọ bụ uche. Site na nke a, osisi na anụmanụ bụ ike ịchọpụta na ịzaghachi mgbanwe na gburugburu ha.
Ụdị azịza
N'ozuzu, ụmụ anụmanụ na-anabata ngwa ngwa maka mkpali mpụga ebe osisi na-eji nwayọ na-anabata ya. Ọzọ, ọ bụ naanị akụkụ ụfọdụ na-anabata mkpali mpụga na osisi mana na anụmanụ, ọtụtụ mgbe, akụkụ ahụ dum na-anabata mkpali ahụ. Enwere ụdị nzaghachi atọ dị mkpa. Ndị a bụ ụzọ aghụghọ, mmegharị ahụ na nke okpomọkụ.
i. Taxis ma ọ bụ mmegharị aghụghọ: Taxis ma ọ bụ nzaghachi aghụghọ bụ a ụdị nzaghachi ma ọ bụ mmegharị nke ntụziaka a akụkụ ahụ dum na-esi n'otu ebe gaa n'ọzọ na nzaghachi maka mkpali mpụga dị ka ìhè, okpomọkụ, mmiri ma ọ bụ ụfọdụ kemịkalụ.
ii. Nastism ma ọ bụ mmegharị anya: Nastism bụ a ụdị nzaghachi nke a akụkụ nke a ihe ọkụkụ na-agagharị na nzaghachi nye mkpali na-abụghị ntụziaka dịka mgbanwe nke ike ọkụ, okpomọkụ ma ọ bụ iru mmiri. Nzaghachi mmegharị ahụ abụghịkwa ntụzịaka.
iii. Okpomọkụ ma ọ bụ mmegharị okpomọkụ: Tropism bụ a ụdị nzaghachi a mkpali ntụziaka. Ntuziaka nke nzaghachi na-ejikọta ya na nke mkpali ahụ ma dị mma ma ọ bụrụ na akụkụ osisi ahụ na-eto eto na-eme ka ọ bụrụ ihe na-adịghị mma ma ọ bụrụ na akụkụ ahụ na-esi na ya pụta. Tropism bụ mmegharị uto ngwa ngwa. Akpọrọ ha aha dịka mkpali ndị ahụ siri dị, elg. Phototropism bụ a nzaghachi na ìhè mgbe hydrotropism bụ a nzaghachi mmiri.
6. Movement
Ihe: Ntugharị bụ ike nke ihe ndị dị ndụ na-esi n'otu ebe gaa n'ebe ọzọ. Ihe kpatara mmegharị ahụ gụnyere ịchọ nri, mgbanarị n'ihe egwu, nzaghachi nye mkpali (ma ọ bụ nke ọma ma ọ bụ nke na-adịghị mma) na n'ihi ọmụmụ. Ihe niile dị ndụ nwere ike ịkwagharị nwere akụkụ ahụ ma ọ bụ akụkụ dị iche iche na usoro maka mmegharị.
7. Mmeputakwa
Ihe: Mmeputakwa bụ ike nke ihe ndị dị ndụ na-eme ka mmadụ ọhụrụ pụta otu ụdị. Ebumnuche nke ịmụ nwa bụ iji hụ na ndụ na-aga n'ihu.
Ụdị mmeputakwa
Enwere isi ihe abụọ nke mmeputakwa. Ndị a bụ asexual na mmekọahụ mmeputakwa.
i. Mmeputakwa nwoke na nwanyị: Asexual bụ ụdị mmeputakwa nke e sitere na ya na-emepụta ihe dị ndụ ọhụrụ a nne na-azụ ụmụ na-enweghị mmepụta nke gametes. Ụmụ ahụ akpọ clones bụ otu ihe n'akụkụ niile na ibe ha na ihe ndị nne na nna na-emepụta ha.
ii. Mmeputakwa mmekọ nwoke na nwanyị: Mmeputakwa mmekọ nwoke na nwanyị na-agụnye ngwakọta nke gametes nwoke, dịka mkpụrụ ndụ sperm na gametes nwanyị, dịka Ova ma ọ bụ akwa akwa ga-etolite. a zygote nke na-emecha malite na a ụmụ na-eto eto.