Nkọwa:Akụ na ụba dịka isiokwu sayensị mmekọrịta ọha na eze ndị ọzọ enweghị nkọwa akọwapụtara. Dị ka e nwere ọtụtụ ECONOMICS, nwekwara ọtụtụ nkọwa nke Economics-isiokwu. Nkọwa ndị a dabere na nghọta nke onye kọwara isiokwu a. Mgbanwe ndị a na-apụghị izere ezere na nkọwa nke Economics aries n'ihi eziokwu ahụ bụ na isiokwu ahụ na-amụkarị banyere ụmụ mmadụ na àgwà ha, nke na-enweghị ike ịbụ otu. Ụdị omume mmadụ ndị a dị iche na-adabere na nkọwa dị iche iche. Iji kwado arụmụka niile na Economics nwere nkọwa multi-farious, anyị ga-ewepụta nkọwa ụfọdụ nke ndị anyị na-ewere n'ezie dị ka ọtụtụ ndị ọchịchị na feild nke Economics.
Adam smith na (1776): "nyocha n'ime ọdịdị na pụta nke akụ nke mba". John stuart Mill in the year 《1843》："Sayensị pratical nke nkesa na mmepụta akụ na ụba. Alfred Marshal n'afọ (1890): "A ọmụmụ nke mmadụ niile na azụmahịa nkịtị nke ndụ”.
N'ihi ya, ndị Economists weputara nkọwapụta niile nke Economics, otu n'ime ihe kachasị na nke a na-anabata nke ọma site n'ozuzu nke ndị Economists bụ nke onye prọfesọ （ Lord）Lionel C. Robbins bufere n'afọ 《1932》. Dị ka Prọfesọ Robbins na nkọwa ya si kwuo, enwere ike ịkọwa Economics dị ka "a Science na ekwu okwu banyere Omume mmadu na bụ dabeere on a mmekọrịta dị n’etiti nsọtụ na Ụkọ pụtara nke nwere ya ojiji ọzọ". nkọwa nke dị n'elu na-ekpo ọkụ n'ihi na ọ na-emetụta ya isi echiche nke Economics na enwere nsogbu ndị bụ isi gụnyere ụkọ mmadụ, nhọrọ, ọchịchọ, ohere efu na mgbanwe. Iji kọwapụta nkọwa a dị n'elu nke ọma nke Robbins depụtara, anyị mechara kpebie itinye mkpụrụokwu ndị ahụ akara.
Dị ka nkọwa Robbins si kwuo, Economics dị maka ya a sayensị, na n'okpuru bụ nkọwa ihe kpatara Economics bụ akpọ a sayensị. Economics bụ n'ezie a sayensị nke na-amụ ihe niile banyere omume mmadụ na dose adịghị eme a eke ma ọ bụ dị ọcha sayensị Ma a sayensị mmekọrịta mmadụ na ibe ya.
Nke a bụ ihe mere e ji mara Economics dị ka a sayensị nke na-amụ akụrụngwa dị ụkọ. Dị ka a nsonaazụ nke enweghị afọ ojuju na enweghị oke nke mkpa mmadụ, yana ụkọ akụrụngwa nke a na-ejikarị emeju afọ nke ndị a chọrọ. ụmụ mmadụ na-eche ule na nsogbu nke oke mmasị, nhọrọ, ụkọ, ọchịchọ, na ọnụ ahịa ohere ihu.
Ọchịchọ mmadụ ndị a dị ọtụtụ n'ihe metụtara akụrụngwa eji emeju ha afọ. mgbe ahụ, ọ dị ụkọ pụtara, obere ihe onwunwe ndị e ji emeju ọtụtụ ihe mmadụ chọrọ.
IHE BASIC/SCOPE OF ECONOMICS.
Economics na-ekwujọ ihe ndị a isi akụkụ nke ndụ mmadụ
- Chọrọ: Enwere ike ịkọwa ihe achọrọ dị ka ndị ọchịchọ ma ọ bụ chọọ inweta ngwongwo na ọrụ na-eweta afọ ojuju. Ndị mmadụ na-achọ ọtụtụ ihe mgbe niile a otu oge. Enwere isi mkpa ma ọ bụ ọchịchọ nke mmadụ, nke bụ nri, ebe obibi na uwe. Mgbe ndị a besic mkpa / chọrọ nke mmadụ na-eju, ndị ọzọ mkpa ga-abịa. Nke a bụ ihe mere anyị ji sị na ọchịchọ mmadụ enweghị afọ ojuju. Ma nke ahụ bụ n'ihi na, ọchịchọ mmadụ enweghị oke ebe akụrụngwa eji eme ihe na ndị ọzọ iji meju ha nwere oke.
- ỤKWU: Ụkọ pụtara nanị maka akụ ndị ahụ nwere oke na-eji emeju ọchịchọ mmadụ na-akparaghị ókè. Ihe onwunwe ndị a dị ụkọ n'ihe gbasara ọchịchọ nke onwe ha. nke a bu a N'ihi ụkọ, nke akụrụngwa nke mere ka ọmụmụ nke Economics dị oke mkpa, ebe ahụ site na ndị ọzọ ịchọta ojiji ọzọ nke akụrụngwa ndị a dị ụkọ. Ihe onwunwe dịnụ enweghị ike imeju ọchịchọ mmadụ niile. Otú ọ dị mmadụ chọrọ bụ ndị ikwu na-adịghị agbanwe agbanwe ma ọ bụ na-enweghị njedebe na ihe onwunwe dịnụ, anyị na-ahọrọ ihe kachasị mkpa ma hapụ ndị na-adịchaghị mkpa n'ihi na ihe onwunwe dị ụkọ.
Ọmụmaatụ, Ise mkpa ụmụ akwụkwọ Ise ụzọ abụọ akpụkpọ ụkwụ ụlọ akwụkwọ mana ha bụ ike ịzụta Atọ ụzọ abụọ nke ụlọ akwụkwọ n'ihi ụkọ ihe onwunwe (EGO ), ọ na-egosikwa ụkọ akpụkpọ ụkwụ ụlọ akwụkwọ nke dabara na mkpa ụmụ akwụkwọ niile.
Akụ na ụba, Akụ na ụba ihe ndị ahụ bụ ihe onwunwe, oge, ngwaahịa recourses, ego wdg bụ dịtụ ụkọ ka ndị mmadụ na-achọ.Ndị na-emepụta ihe, ndị na-azụ ahịa yana ndị gọọmentị ga-echerịrị nsogbu nke ụkọ. Nke a na-edugakwa anyị n'ịmụ ihe anyị ga-emepụta, ka esi emepụta, maka mmepụta na otu esi ekesa.
- Ọnụ ọgụgụ nke mmasị
ọnụ ọgụgụ nke mmasị pụtara a depụta otu onye chọrọ n'usoro dị mkpa ha dị. Ihe osise a nke ọnụ ọgụgụ mmasị ga-adị mfe maka nhọrọ ịme. Ebe ọ bụ na ọchịchọ mmadụ na-akparaghị ókè mgbe niile yana ihe onwunwe ndị dịnụ na-eji emeju ihe ndị ahụ, nke nwere oke na enweghị ike imeju ihe niile mmadụ chọrọ; a nsonaazụ nke oke ego, nke na-enyere mmadụ aka ime a ezi nhọrọ. Ọmụmaatụ a nwa akwụkwọ nke na-achọsi ike akpụkpọ ụkwụ, biro, akpụkpọ ụkwụ, akwụkwọ ọgụgụ, uwe elu, uwe ogologo ọkpa, akwụkwọ mgbatị ahụ, wdg mana obere ego, nwere ike ịdọrọ mmasị ya dị ka nke a:-
Isiokwu 1 A Nwa akwukwo Akara nke
Mmasị
?
Na-eche na nwa akwụkwọ ahụ nwere N20.00 n'oge ọ chọrọ ihe ndị dị n'elu; na-ekpe ikpe site na mmasị ya n'elu nwere ike ịbụ ọnụ ahịa ịzụta. naanị akwụkwọ mgbatị ahụ, akpụkpọ ụkwụ, na akwụkwọ ọgụgụ. Dị nnọọ ka a N'ihi obere ego ya dị N20.00 metụtara mkpa ya. Ya mere, nwa akwụkwọ ahụ ga-eche ihe ga-esi na ya pụta maka nhọrọ na ọnụ ahịa ohere.
Mgbe ole a nwa akwụkwọ na-eme ma ọ bụ na-agbaso iji tebụl dị n'elu i .e dị ka mkpa ha si dị, na otu a na-ekwukwa na nwa akwụkwọ ahụ na-akpa àgwà ziri ezi.
- CHUKWU
nhọrọ mgbe niile na-agụnye ime mkpebi .
Nhọrọ na-abịa dị ka a nsonaazụ nke ọtụtụ ihe mmadụ na-achọ yana ụkọ akụrụngwa ejiri mee afọ ojuju nke ọchịchọ. Nhọrọ dị ka a nsonaazụ ụkọ. Nhọrọ na-ezo aka dị ka omume nke ịhọrọ ma ọ bụ ịhọrọ ụfọdụ mkpa maka afọ ojuju. Ndị ọzọ dabeere na akụrụngwa dị n'aka onye na-eme mkpebi ahụ. Mmadụ na-eche nsogbu nke nhọrọ ihu n'ihi na mgbe egbo mkpa ụfọdụ, mkpa ndị ọzọ ga-ebili. Mmadụ ga-ahọrọ ihe kacha mkpa ma ọ bụ ihe kacha mkpa maka afọ ojuju ya bụ dabeere na ihe onwunwe dị n'aka ya. Gọọmenti na-emekwa nhọrọ maka otu esi ekenye akụrụngwa dịnụ gbasara ya banyere ọrụ na ngwa ahịa na-emepụta maka ụmụ amaala ya na oke nkịtị nke ihe onwunwe na mpaghara ọ bụla dị ka ngalaba ahụike ọrụ ugbo, ngalaba agụmakwụkwọ, nchịkwa wdg Maka ụlọ ọrụ. a nhọrọ nke ụdị azụmahịa ọ bụla ịmalite ụgwọ ọrụ iji kwụọ ụgwọ, ụdị nkesa ga-amalite ga-emerịrị n'ihi oke ego.
N'ikpeazụ, gọọmentị, ndị mmadụ n'otu n'otu na ụlọ ọrụ emesịa họrọ n'etiti ụzọ ọzọ na ndị ọzọ iji mezuo ebumnobi ha ya bụ oke ịba uru, inye ọrụ ma ọ bụ walfare na ịbawanye uru n'otu n'otu.
- Ọnụ ego ohere
A na-ekwu na ọnụ ahịa ohere bụ àjà ọzọ a na-achụ n'ọzọ iji gboo ọchịchọ ọzọ. A kọwakwara ya dị ka mkpa nke na-enweghị afọ ojuju iji mee mkpa ọzọ dị mkpa. Dịka ọmụmaatụ, n'ogo nke mmasị nwata akwụkwọ n'elu; ego nke akwụkwọ ọgụgụ, biro, akpụkpọ ụkwụ, na akwụkwọ mgbatị ahụ ka a na-azụta ndị ahụ a kpọtụrụ aha, mana a na-ahapụghị uwe ogologo ọkpa, uwe elu na akpụkpọ ụkwụ.
A na-ama uwe ogologo ọkpa, akpụkpọ ụkwụ, na uwe elu nke hapụrụ enweghị afọ ojuju ka amara dị ka ihe ọzọ agbagharala ma ọ bụ ịchụ àjà mara n'ezie ma ọ bụ n'ezie ọnụ ahịa ma ọ bụ ego ohere akụ na ụba.
Ọnụ ego ohere dị ka ndị ọzọ isi echiche nke ụkọ akụnaụba, oke mmasị na nhọrọ dị oke mkpa nye onye na-anọchite anya ezinụlọ ma ọ bụ ndị ahịa mgbe niile, ma ọ bụ ngalaba ngwaahịa na gọọmentị. Gọọmenti hibere otu ndị na-eme mkpebi atọ na akụ na ụba echiche nke ohere efu nke na-esite na nhọrọ nke bụ isi na isiokwu ~ okwu gbasara akụ na ụba na ọ na-abịa dị ka a nsonaazụ nke oke ego dị.
Ọzọkwa, ọnụ ahịa ohere dị mkpa n'ihi na, ọ na-egosi na ọrụ ọ bụla gụnyere a chụọ àjà ma ọ bụ n'akụkụ mmadụ,a ụlọ ọrụ ma ọ bụ gọọmentị. Ebe ọ bụ na nsogbu akụ na ụba ọ bụla na-agụnye nhọrọ yana nhọrọ ọ bụla na-agụnyekwa ụgwọ ohere, ya mere, ọnụ ahịa ohere dị ezigbo mkpa. Dịka gọọmentị, ọnụ ahịa ohere na-enye aka na nkwadebe nke mmefu ego ya. Gọọmenti ga-ekpebi ngalaba ahụ ka ọ na-ekenye ọtụtụ akụrụngwa. Ya mere, gọọmentị nwere ike itinye ego maka agụmakwụkwọ na-akwụ ụgwọ maka ngalaba ndị ọzọ. Ọnụ ego ohere na-enyekwa aka ma ọ bụ nyere aka a gọọmentị na-eme atụmatụ. N'ikpeazụ, e nwere akụkụ nke ohere na-eri dị ka ihe omume nke onye. a siri ike na a ọchịchị.
- IHE BAỊBỤRỤ EKWU NDỊ NA-ECHICHE Ohere na-eri maka akụ na ụba nke mba AFRICA.
Nke a echiche nke ohere na-eri bụ nnọọ mkpa na Akụ na ụba nke mba West Africa. Echiche nke na-emesi ike dị ka isi nsogbu nke nhọrọ nke bụ isi isi okwu nke Economics n'ihi oke ego dị na vi-a -vis na-akparaghị ókè mmadụ chọrọ. Ebe ọ bụ na nhọrọ ọ bụla na-agụnye ụgwọ ohere, na nsogbu akụ na ụba ọ bụla na-agụnye nhọrọ, ya mere, ụgwọ ohere ọ bụla dị mkpa maka akụ na ụba nke Mba West Africa. Ọzọkwa, echiche a bara uru n'ihi na ọ gụnyere ikenye ihe niile dị ụkọ na mpaghara mkpa dị mkpa. Ọ na-egosikwa na ọrụ ọ bụla nke gụnyere a chụọ aja ma ọ bụ n'okwu mmadụ, a ọchịchị ma ọ bụ a ike.
Nkume a-aza